You are here

W PAŃSTWIE NIEMIECKIM Lata 1871 - 1945

1871

Król Prus Wilhelm I ogłosił się cesarzem niemieckim.

R. Zangel uruchomił w Złotym Stoku fabrykę zapałek. W 1889 roku odkupił ją Adolf Jaereschke za 120.000 RM. Fabryka składała się z dwóch zespołów zabudowań przedzielonych parkiem z fontanną (przy obecnej ul. Złotej) i zatrudniała około 35 pracowników. Wytwarzano w niej do 1945 roku wiele rodzajów zapałek, w tym zapałki „sztormowe”. Jaereschke dzierżawił także od miasta wapienniki Reichensteiner Kalkwerke” (nad obecną stacją benzynową przy szosie do Paczkowa).

1872

Gmina sprzedała tereny górnicze za 100.000 marek. Bliżej nieznany nabywca odsprzedał je ponownie miastu w 1879 roku za 25.000 marek.

Ustawa o nadzorze kościelnym oddała istniejące w Złotym Stoku szkoły parafialne: katolicką i ewangelicką pod nadzór państwa.

Proboszczem w kościele katolickim został Marowski August od 20 II 1872 zmarł 14 IV 1888r.

1873

Kamieniec uzyskał połączenie kolejowe z Wrocławiem. Pasażerów pociągu z Kamieńca do Lądka Zdroju, przez Złoty Stok i z powrotem, przewoził codziennie (rano i po południu) pocztowy omnibus firmy: Weisbrich Reichenstein”. Podróż z Kamieńca do Lądka trwała około 4,5 godziny.

Należąca do Wilhelma Güttlera fabryka prochu w Mąkolnie, zatrudniająca 88 pracowników, wyprodukowała 10.000 Ctr. (500 ton) prochu. Urządzenia napędzało w niej 13 kół wodnych.

1874

Zmarł Wilhelm Güttler. Fabrykę prochów w Mąkolnie przejęła jego małżonka Paulina Güttler z domu Kaufmann.

Na mocy ustawy wprowadzono w mieście obowiązek zawierania świeckich ślubów cywilnych i rozwodów oraz rejestracji urodzeń, małżeństw, rozwodów i zgonów w urzędzie państwowym.

1875

25 czerwca rozpoczęto budowę kościoła katolickiego pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny, ukończono ją 15 grudnia 1876 roku. Pierwszą mszę odprawił ksiądz August Marowski w dniu 7 grudnia 1877 roku. Uroczysta konsekracja, z udziałem biskupa Roberta Herzoga, odbyła się w 1883 roku. Koszt budowy kościoła wyniósł 160.000 Marek. Ołtarz główny wykonał warsztat Hettwera z Lądka Zdroju. Oba ołtarze boczne i płaskorzeźby przedstawiające drogę krzyżową pochodzą z Instytutu Sztuki W. Pohla z Aachen. Figury św. Maryi oraz św. Piotra i Pawła wyrzeźbił z drewna Franz Thamm z Lądka. Organy z 21 piszczałkami kupiono w Świdnicy.

Liczba mieszkańców Złotego Stoku wzrosła do 2.143.

Na działkach przy drodze do Chwalisławia Paulina Güttler zbudowała tartak i zakład produkujący drewniane skrzynki do pakowania prochu. Maszyny napędzały w nich koła wodne.

1878

Wybuch w fabryce prochu w Mąkolnie niszczy dwa budynki produkcyjne.

1879

Paulina Güttler przekazała fabrykę prochu w Mąkolnie swojemu synowi Hermanowi.

1881

Hermann Güttler ofiarował obrączki ślubne ze złotostockiego złota, księciu Fryderykowi Wilhelmowi (przyszłemu cesarzowi Wilhelmowi II) i księżniczce Auguście Wiktorii.

1882

W mieście powstała Ochotnicza Straż Pożarna i Towarzystwo Upiększania Złotego Stoku (Reichensteiner Verschönerungsverein), które urządziło w Złotym Jarze miejsca do spacerów i wypoczynku.

1883

Herman Güttler kupił tereny górnicze w Złotym Stoku i hutę arszeniku z zakładem wzbogacania rudy, zlokalizowanym przy szosie do Paczkowa. Pracowała w nim tłuczka z 33 stęporami, 2 koła wodne i 3 płuczki wodne.

Ukazał się pierwszy numer pisma „Reichesteiner Zeitung“ wydawanego do 1925 roku.

Miasto liczyło 2172 mieszkańców.

Fabryka porcelany nosząca nazwę Reichensteiner Porzellanmanufaktur została wystawiona na licytację.

1884

W Złotym Jarze Towarzystwo Upiększania Złotego Stoku zbudowało leśną gospodę "Schlackenthal Halle", przy skale na przeciw obecnego schroniska "Złoty Jar"

Po rozbudowie należąca do Hermana Güttlera fabryka w Mąkolnie wyprodukowała w ciągu roku 15.000 cetnarów (750 ton) czarnego prochu kruszącego i strzeleckiego.

1885

Nowym właścicielem fabryki porcelany został Max Blanke. Fabryka zmieniła nazwę na Reichensteiner Porzellanmanufaktur.

1886

Zmarł proboszcz parafii (przez ćwierć wieku) ksiądz kanonik Marowski, który zbudował nowy kościół katolicki.

W mieście odpoczywało na wczasach 90 osób.

1887

Herman Güttler uzyskał 2 patenty na urządzenia do produkcji najwyższej jakości węgla drzewnego, przeznaczonego do produkcji prochu strzeleckiego i zbudował je w Mąkolnie.

1888

Carol Schneider został proboszczem kościoła katolickiego.

25 czerwca w wyniku wybuchu w fabryce prochu w Mąkolnie zginął 1 robotnik.

1889

Herman Güttler uzyskał patent na proch bezdymny („Plastomenit”). Używał go do produkcji, w swoim zakładzie w Jessen (k/Frankfurtu nad Odrą), cenionej w Niemczech i Rosji amunicji myśliwskiej.

W nowym, istniejącym do dzisiaj szpitalu, rozpoczęły działalność Siostry zakonne Boromeuszki, które sprowadziła z Trzebnicy fundacja Pauliny Güttler i jej syna Hermana.

1890

W mieście mieszka 2.203 mieszkańców.

Systematycznie rośnie liczba wczasowiczów, w ciągu roku było ich już 200.

9 lipca poświęcona została uroczyście placówkę konfirmacyjna noszącą nazwę „Mariannen Stift”, przy ulicy Pfarrstrasse (obecnie św. Jadwigi) w Złotym Stoku. Ufundowała ją Marianna Orańska. W uroczystości uczestniczył jej syn książę Albrecht z małżonką i synami. Placówka przeznaczona była dla dzieci z biednych ewangelickich rodzin spoza Złotego Stoku, których nie stać były do posyłania ich do ewangelickiej szkoły. Uczyły się one w niej pod opieką diakonis.

Załoga kopalni rud arsenu wzrosła do 200 osób.

Właściciel cegielni Use zbudował w niej nowy piec pierścieniowy. w latach 30-tych XX wieku, w pobliżu jego cegielni powstało osiedle domków jednorodzinnych nazwane Ziegelei Barade (obecnie ul. Kasprowicza).

1891

Wybuch młyna prochowego w fabryce prochu w Mąkolnie spowodował śmierć 2 robotników. W fabryce uruchomiono zakład produkujący amunicję wojskową i myśliwską.

1893

Na wakujące miejsce burmistrza Złotego Stoku zgłosiło się 101 kandydatów. Konkurs wygrał August Tschoecke, katolik, który był najznakomitszym burmistrzem w historii miasta, szczególnie zasłużonym dla szkolnictwa i poprawy warunków bytowych nauczycieli.

Na światowej wystawie w Chicago produkty zakładów Gütllera (Arsenik - Berg - und Hüttenwerk "REICHER TROST") zostały wyróżnione medalem. W kopalni i hucie pracowało 175 pracowników, a wartość jej produkcji wyniosła 300000 marek.

Zbudowano połączenia telefoniczne pomiędzy Złotym Stokiem, Mąkolnem i Laskami.

W październiku eksplozja w fabryce prochów w Mąkolnie, pracowało w niej już 175 pracowników

Miasto liczy 2172 mieszkańców.

Fabryka porcelany nosząca nazwę Reichensteiner Porzellanmanufaktur została wystawiona na licytację.

1894

Zakończyła się przebudowa i rozbudowa huty arsenu.

Do użytku oddano wodociąg ze zbiornikiem wody (przy obecnej ul. Górniczej).

W wielką sobotę rano eksplozja w fabryce prochów – zginęło 2 pracowników.

1895

Pulverfabriken Maifritzdorf - Follmersdorf - Heinrichswalde - Kriewald – Jessen, uroczyście obchodziła 200 lecie produkcji prochu. Na pamiątkowej liście podpisy złożyło 300 zaproszonych gości. Wydano z tej okazji album ze zdjęcia zakładu.

W Złotym Stoku mieszkało 2303 mieszkańców .

Położono nowy bruk na głównej ulicy (obecnie Wojska Polskiego) od ratusza do kościoła katolickiego.

Theodor Kramer został proboszczem parafii katolickiej od 23 czerwca 1895 r.

1896

Uzgodniono projekt budowy linii kolejowej z Kamieńca do Złotego Stoku i Mąkolna.

W mieszkaniu i nowych biurach Hermana Giittlera w Rynku, zapaliły się pierwsze w mieście lampy elektryczne, Prąd pochodził z jego elektrowni, w której generatory poruszały 3 silniki gazowe (na gaz otrzymywany z drewna), o łącznej mocy 100 kM. Elektrownia znajdowała się w budynkach obok obecnej stacji benzynowej przy szosie do Paczkowa. Zasilała ona znajdujący się po przeciwnej stronie szosy zakład wzbogacania rudy.

1897

Oddano do użytku nowy budynek Królewskiego Urzędu Sądowego (po wojnie mieściło się w nim wpierw Gimnazjum Chemiczne, a później Szkoła nr 2).

Hermann Güttler kupił upadłą fabrykę porcelany i uruchomił w niej produkcję materiałów szamotowych, a później farb suchych oraz farb wapiennych i ceramicznych.

Zakłady: Arsenik - Berg - und Hüttenwerk "REICHER TROST", należące do Hermana Güttlera, zatrudniały 350 pracowników, a wartość ich produkcji wynosiła 700 000 marek.

1898

Herman Güttler otrzymał koncesję na budowę prywatnej linii kolejowej z Kamieńca, do Złotego Stoku i Mąkolna (15,5 km).

Lekarz L.Geyer opublikował wyniki prowadzonych w Złotym Stoku badań licznych przypadków raka skóry, dowodząc (pierwszy na świecie), że są one wynikiem picia wody zanieczyszczonej arsenem.

1899

Rozpoczęła się budowa linii kolejowej. W czasie jej budowy zginął (przysypany ziemią) robotnik z Polski 18 letni Smoła.

Stację kolejową budowano w miejscu, w którym istniały od XVI wieku cegielnie. Wypalano w nich cegłę z gliny wydobywanej ze złoża rozciągającego się wzdłuż potoku do szosy paczkowskiej.

Wybuch ziarnkownicy w fabryce prochu w Mąkolnie. Zginęło 2 pracowników, a następnych 2 zostało rannych.

1900

Herman. Güttler ukończył budowę linii kolejowej z Kamieńca Ząbkowickiego do Złotego Stoku (12,1 km). Oficjalne jej otwarcie nastąpiło w dniu 3 listopada. Linię obsługiwały 2 lokomotywy, 4 wagony osobowe, 11 wagonów towarowych i 2 bagażowe. Koszt budowy wyniósł 2 mln marek. Nigdy nie zbudowano projektowanego odgałęzienia tej linii do Mąkolna.

Do miejskiej sieci wodociągowej podłączono nowe ujęcia wody zbudowane na zboczu Jawornika w Złotym Jarze. Woda z tego ujęcia nie zawierała arsenu.

Złoty Stok opuścił burmistrz Tschoecke, który został wybrany na burmistrza Ząbkowic, gdzie również zdobył sobie duże uznanie i został po śmierci tam pochowany. Konkurs na burmistrza Złotego Stoku, w którym wzięło udział 73 osoby, wygrał Josef Brehmer.

Miejscowe Towarzystwo Łowieckie otrzymało od Hermana Güttlera złoty medal pamiątkowy.

1901

Pastorem kościoła ewangelickiego aż do 1926 roku zostaje Hirschmann.

1902

Udostępniona została do zwiedzania sztolnia "Książęca" wykuta ręcznie w XVI wieku.

1903

Miasto liczyło 2283 mieszkańców. Znajdowały się w nim:Sąd Obwodowy i poczta z telegrafem, dla której rozpoczęto budowę nowego budynku(przy obecnej ul. Św.Jadwigi).
Szkoły: katolicka (uczyło w niej 5 nauczycieli); ewangelicka (1 nauczyciel); Gospodarstwa Domowego i Kształcenia Zawodowego,
Miejski szpital, sierociniec, dom dla wdów i panien (prowadzony przez fundacje Güttlera), tania kuchnia i łaźnia (finansowana przez Hermana Güttlera),
Zakon Sióstr Miłosierdzia św. Boromeusza (prowadził szpital i przedszkole),
protestancki dom katechetyczny (fundacji Marianny Orańskiej) i przedszkole,
stacja kolejowa,gospody i hotele: „Przy poczcie”. „Biały lew”, Czarny orzeł”, „Błękitny Jeleń”, „Tawerna”, „Dom niemiecki” i "Odpoczynek”, browar (H. Kastner`sche Brauerei).
Miasto posiadało wodociąg i kanalizację.

1904

W nowej dzielnicy willowej na Humlu (przy obecnej ul Sienkiewicza) rozpoczęto budowę pierwszego budynku.

Miejscowy aptekarz A. Siegert rozpoczął sprzedaż w małych butelkach wody żelazo - arsenowej, wypływającej ze źródła za fabryką zapałek "Jareschke". Po dokładnym przebadaniu źródło to udostępniono jako lecznicze w 1913 roku. W czasie I-wszej Wojny Światowej dr Wilde leczył tą wodą rannych żołnierzy w wojskowym szpitalu.

W wieku 82 lat zmarł w Świdnicy Carl Lichteneldt kantor ewangelickiego kościoła w Złotym Stoku w latach 1850 - 1888. Korzystając z informacji zapisanych w księgach parafialnych napisał kronikę miasta, zachowaną w postaci rękopisu liczącego 35 stron.

15 grudnia największy z dotychczasowych wybuch w fabryce prochu w Mąkolnie. Detonację słyszano w Kłodzku, Ząbkowicach i Nysie. Zburzone zostały też budynki mieszkalne w pobliżu fabryki. Zginęło 8 robotników.

1905

Paul Woetzker został proboszczem kościoła katolickiego NMP aż do 1941 roku.

Hermann Güttler ofiarował obrączki ślubne, wykonane ze złotostockiego złota, cesarzewiczowi Fryderykowi Wilhelmowi i księżniczce Cecylii.

1906

1 stycznia zmarł Hermann Güttler właściciel fabryki prochów, kopalni i huty arszeniku. Mieszkańcy Złotego Stoku zawdzięczali mu linię kolejową do Kamieńca i setki nowych miejsc pracy. Utworzone przez niego fundacje wspomagały biednych. Był znanym w świecie jako autor wynalazków z dziedziny produkcji materiałów wybuchowych (pieców do produkcji węgla drzewnego i prochu bezdymnego Plastomenit). Rozwiązania stosowane w jego hucie arszeniku, były wdrażane przez innych producentów w całej Europie. Z jego elektrowni popłynął pierwszy prąd do miasta. Pochowany został w rodzinnym mauzoleum na miejscowym cmentarzu. Zakłady odziedziczyła i doskonale nimi zarządzała (do 1921 roku) jego małżonka Gertruda.

W zakładach Hermana Güttlera, zbudowano nową instalację do wzbogacanie rudy i obok niej zakładową elektrownię.

1907

Na terenie zakładu uruchomiono kolejkę elektryczną do transportu rudy na nowy oddział jej wzbogacania.

1908

Złoty Stok stał się atrakcyjną miejscowością turystyczną oraz popularnym letniskiem. Posiadał 3 hotele (łącznie 50 miejsc noclegowych), popularną gospodę w Złotym Jarze, pensjonaty i basen kąpielowy. W miasteczku mieściła się grupa terenowa GGV (straży granicznej) i działał urząd celny. W pobliżu miasta zbudowano trasy saneczkowe.

Pod ziemią (od poziomu sztolni „Emanuela) w kopalni "Reicher Trost" (w wąwozie Kłodzkim) rozpoczęto kucie najgłębszego w Złotym Stoku szybu nazwanego "Ślepym".

W nowym zakładzie wzbogacania z rud, które po wstępnej segregacji w kopalni zawierały 6 - 7 % arsenu, otrzymywano koncentraty zawierające do 40 % arsenu.

Wybuch w Mąkolne niszczy budynek, w którym znajdował się bęben polerowniczy.

1909

19 lutego, w wielu domach i na ulicach w mieście, po raz pierwszy zaświeciły się żarówki elektryczne. Miasto otrzymało prąd z elektrowni Güttlerów.

W kopalni „Reicher Trost” zainstalowana została maszyna parowa o mocy 220 kM. Napędzała ona pompy odwadniające wyrobiska kopalni połozone poniżej poziomu sztolni "Emanuela".

1910

W mieście mieszkało 2100 mieszkańców, 1796 katolików i 304 ewangelików> Były w nim już 4 samochody: dwa posiadała Gertruda Güttler, a pozostałe: dr medycyny Wilde i dr chemii Schaerfe.

Wykonano projekt przedłużenia linii kolejowej do Jawornika przez Bilą Vodę. Nie został on jednak zrealizowany z powodu wybuchu I-wszej wojny światowej.

W Złotym Stoku wyprodukowano 2400 ton arszeniku, co stanowiło 20 % jego produkcji europejskiej.

W kopalni "Reicher Trost" zainstalowano drugą maszynę parową o mocy 220 KM. Wykorzystano ją do wyciągania rudy szybem „Reden” (po wojnie „Jan”).

12 grudnia w wyniku eksplozji w fabryce prochów Mąkolnie zginęło 2 robotników.

1911

Szyb "Ślepy" osiągnął najniższy - 11 poziom + 201 m (200 m poniżej sztolni "Emanuela" i 300 m poniżej poziomu wąwozu).

8 kwietnia wieczorem eksplozja na Oddziale Nr 7 w Mąkolnie, znowu ginie 2 robotników.

1912

W mieście urodziło się 28 chłopców i tylko 8 dziewczynek.

Firma Güttlerów rozpoczęła budowę sanatorium na Humlu (obecnie budynek Straży Granicznej).

Do kopalni doprowadzona została energia elektryczna.

Obok szybu "Reden" ("Jan") zbudowano instalację do wstępnego kruszenia rudy (do 50 mm) na łamaczu szczękowym poruszanym silnikiem elektrycznym.

W elektrowni Güttlerów zainstalowano nowy turbogenerator o mocy 565 kVA oraz 2 generatory o mocy 175 i 75 kVA.

1913

Rozpoczęto bicie sztolni "Gertrudy" przeznaczonej do podziemnego transportu urobku z kopalni "Reicher Trost" do zakładu wzbogacania i huty. Była ona również najgłębszą w kopalniach złotostockich sztolnią odwadniającą.

Złotym Stoku zbudowano nową lontownię i magazyn prochu. Było w niej 8 przędzarek, które wytwarzały 18 km sznura lontowego w ciągu 8 godzinnej zmiany.

Według spisu w mieście znajdowało się: 237 gospodarstw w tym 91 z bydłem; 196 ogrodów z 3.348 drzewami; 70 koni, 150 krów, 96 świń, 113 kóz i 2 owce.

W Złotym Stoku zbudowano nową lontownię i magazyn prochu. Obecnie na jej miejscu znajduje się oddział folii.

Firma Schlag & Söhne ze Świdnicy zmodernizowała, za 6.000 Marek, organy w kościele ewangelickim, powiększając je o 5 registrów i dodając drugi manuał.

1914

Rozpoczęła się I-wsza wojna światowa. Złotostocki szpital zapełnił się rannymi żołnierzami. Polegli pierwsi żołnierze ze Złotego Stoku.

Znowu urodziło się w mieście aż 32 chłopców i tylko 16 dziewczynek.

Rok wielkich powodzi, przerwany został wał stawu zasilającego hutę (obecnego basenu kąpielowego). Woda zalała magazyn fabryki zapałek Jerschke’go.

W fabryce prochów w Mąkolnie miały miejsce w tym roku aż 4 wybuchy. Zginęło 4 robotników.

1916

Po „oberwaniu chmury” w Mąkolnie, powódź zniszczyła wszystkie mosty i drogę.

W mieście mieszkało 2953 osoby, w tym 172 żołnierzy i 270 jeńców.

Wybuch w lontowni w Złotym Stoku, zniszczeniu uległy 2 górne pomieszczenia przędzalni.

1917

W Zakładzie Güttlera rozbudowany został oddział wzbogacania rudy i zwiększona została moc zakładowej elektrowni. Kopalnia wydobyła 36.779 ton rudy, z której wyprodukowano aż 2.500 ton arszeniku.

1918

Ostatni rok wielkiej wojny, 11 listopada w mieście odbywa się pochód robotników i żołnierzy z czerwonym sztandarem na czele.

20 grudnia sztolnia "Gertrudy" osiąga chodnik na 3 poziomie kopalni "Reicher Trost". Miała ona 1.200 m długości.

1919

Sztolnia "Gertrudy" zostaje oddana do użytku.
Gertruda Güttler, której imieniem została nazwana sztolnia, przekazała: fabrykę prochów w Mąkolnie; lontownię, linię kolejową do Kamieńca oraz kopalnie i huty arszeniku w Złotym Stoku, swoim synom Wilhelmowi i Gerhardowi, opuszczając na zawsze Złoty Stok. Zmarła w Bad Tölz 13 maja 1947 r.

1920

W sztolni "Gertrudy" rozpoczęto transport rudy za pomocą kolejki elektrycznej. Zakończono w ten sposób przewożenie jej do hut po ulicach miasta konnymi wozami. Była to jedna z pierwszych podziemnych kolejek elektrycznych w Europie.

W budynku sanatorium, odkupionym przez miasto od Gertrudy Güttler, otwarto Śląskie Liceum Leśne. W dniu 5 października rozpoczęło w nim naukę 42 uczniów, a pierwszym jej dyrektorem był Rieger. Upamiętniono go kamieniem z jego nazwiskiem na Górze Krzyżowej.

W zakładzie Güttlera powstał oddział doświadczalny, w którym produkowano środki ochrony roślin na bazie związków arsenowych. Produkował on kwas arsenowy, zieleń szwajnfurcką, arsenian wapnia, arsenian ołowiu oraz arsenian i arsenin sodowy.

Złodzieje ukradli piorunochrony z tutejszych magazynów prochów, co spowodowało duże zagrożenie dla miasta w czasie burzy.

1921

Wilhelm Güttler otworzył w Hamburgu (i zamieszkał tam) biuro sprzedaży swojej firmy. Miało ono zapewnić zbyt produkowanego w Złotym Stoku arszeniku.

Przy wylocie sztolni „Gertrudy” oddano do eksploatacji nowe obiekty kopalniane: łamacz rudy, budynek biurowo-socjalny, kuźnię i sprężarkownię. Wcześniej znajdował się tam kamieniołom wapienia i 3 piece do jego wypalania.

1922

W dniu 22 października odsłonięty został pomnik (ze "śpiącym lwem"), ku czci mieszkańców miasta poległych w I-wszej wojnie światowej. Jego autorem był wrocławski rzeźbiarz R. Hilger. Na kamiennych tablicach, w cokole pomnika, wyryto nazwiska 72 żołnierzy.

Wilhelm Güttler zbudował, w miejscowości Harburg-Wilhelmsburg nad Elbą (obecnie dzielnica Hamburga), fabrykę środków ochrony roślin o nazwie: "Chemische Fabrik Wilhelmsburg". Jej produkty sprzedawane były pod firmową nazwą "Silesia". Wykorzystano w niej technologie opracowane przez dr E. Schaerfe w Złotym Stoku. Do produkcji stosowano arszenik i związki arsenu przywożone ze Złotego Stoku.

1923

W mieście mieszkało 2960 mieszkańców, w tym 2340 katolików i 604 ewangelików. W szkołach uczyło się: w podstawowej katolickiej - 333 dzieci, w ewangelickiej - 55, w zawodowej - 42, i w gimnazjum (po 4 klasie szkoły podstawowej) - 24 uczniów.

Elektrownia Güttlerów zasilała w energię elektryczną: Złoty Stok, Mąkolno, Chwalisław, Laski, Płonicę, Błotnicę Górna i Dolną oraz Bilą Vodę.

Powstaje „Reichensteiner Gebirgs Verein” ( Złotostockie Towarzystwo Górskie), założone przez miejscowych przedsiębiorców w celu turystycznego zagospodarowania gór.

Fabrykę prochu „Pulverfabrik W. Güttler Reichenstein“ kupił od Güttlerów koncern Lignose Sprengstoffwerke GmbH w Berlinie i utworzył z niej oddział zamiejscowy.

1924

Z inicjatywy RGV (Reichensteiner Gebirgs Verein) wytyczono w okolicznych górach szlaki turystyczne i spacerowe, a w Złotym Jarze zbudowano schronisko turystyczne istniejące do dzisiaj jako pensjonat "Złoty Jar".

W drukarni Aloisa Schodera, w Złotym Stoku wydrukowano przewodnik po Górach Złotych (Reichensteiner Gebirge)” pod redakcja P. Wenke.

1925

W mieście było 268 domów zamieszkałych i 7 opuszczonych, mieszkało w nich 614 rodzin i 93 osoby samotne. Było także: 6 gospód i hoteli, 37 gospodarstw rolnych, gospodarstwo leśne i 133 prywatne zakłady rzemieślnicze.

W Hamburgu powstała spółka akcyjna "W. Güttler Aktiengesellschaft", w skład której weszły wszystkie zakłady należące do Wilhelma Güttlera w Złotym Stoku.

1926

Ukazał się pierwszy numer miejscowego pisma "Berg - Glocke", wydawanego w Złotym Stoku do 1945 roku. Po wojnie wydawany jest on nadal (przez związek przesiedleńców), jako miesięcznik stanowiący wkładkę do "Frankenstein-Münsterberger Heimatblatt".

1927

Zakończono remont kaplicy cmentarnej. Wykonał go Alfred Schneider. Całkowicie odnowiono tynki wewnętrzne i podłogę, a zmurszały dach przebudowano tak, aby obiekt był bardziej podobny do kościoła niż przed remontem.

Proboszczem parafii katolickiej był Paul Woetzker jednocześnie Superintendent Archiprezbiteriatu w Paczkowie. Parafia Złotego Stoku obejmowała wsie Płonicę, Sosnowę, Mąkolno, Laski i Chwalisław. Wśród 6191 mieszkańców gminy było 606 ewangelików.

W mieście mieszkało 2.553 osoby, w tym: 2.083 katolików, 456 ewangelików i 14 innych wyznań. Wśród nich było 143 Czechów, 4 Polaków, 4 Rosjan, 6 Szwajcarów. Istniało 724 gospodarstw domowych i 116 zakładów.

1929

15 grudnia był najzimniejszym dniem od 140 lat. W Kamieńcu zanotowano - 42 oC.

W fabryce Güttlera uruchomiony został (pracujący do dzisiaj) nowy zakład produkujący minię i glejtą ołowianą.

1930

Po kolejnej modernizacji zakład wzbogacania rudy produkował koncentraty zawierające 45-50 % arsenu, a odpady zawierały go już tylko 1,5 - 2,5 %, (wcześniej 2,0 - 2,7 %). Nadal jednak 25 % arsenu znajdującego się w rudzie wydobytej z kopalni trafiało, w postaci szlamów, na stawy osadowe (wcześniej nawet 40 %). Rozpoczęto próby wzbogacania tych szlamów metodą flotacji.

1931

5 lipca nad Złotym Stokiem przeleciał sterowiec "Graff Zeppelin" wzbudzając powszechne zainteresowanie mieszkańców.

1932

W wyniku reformy administracyjnej dotychczasowe powiaty ziębicki i ząbkowicki zostały połączone tworząc jeden duży powiat ząbkowicki (taki sam jak obecnie).

8 września odbyła się w Sądzie w Złotym Stoku rozprawa przeciwko kilku mieszkańcom miasta, którzy sprowokowani przez SA-manów (zwolenników Hitlera) pobili ich. Jednym z oskarżonych był Karol Burda.

1933

5 marca w wyborach do Reichstagu udział wzięło 1502 mieszkańców miasta, najwięcej z nich (589) oddało głosy na NSDAP (partię Hitlera).

W dniach od 12 do 20 sierpnia uroczyście obchodzono 50-lecie istnienia firmy Gütllerów i 1000- lecie górnictwa w Złotym Stoku. Obchody zorganizował Wilhelma Gütller. Wydano z tej okazji album: ”1983-1933, 50 Jahre Arsenik- Berg und Hüttenwerk „Reicher Trost „. Miasto zmieniło nazwę ulicy Frankensteriner Strasse na Herman Güttlerstrasse (obecnie 3 Maja).

Z 26.000 ton rudy wydobytej w kopalni uzyskano, metodą chlorkową, 60 kg złota.

Mieszkańcy miasta otrzymali zmodernizowany basen kąpielowy w drewnianej obudowie.

Burmistrzem miasta został mianowany przez nazistów- Franz Borsutzki. Z jego inicjatywy wydano kronikę miasta: "1000 Jahre Bergbau Reichenstein" autorstwa Fridolin Ziegler.

Bractwo Górnicze złożyło uroczyście przysięgę na wierność Adolfowi Hitlerowi, a przedsiębiorcy i rzemieślnicy, członkowie NSDAP, wysłali do niego list z pozdrowieniami.

1935

Zasiedlono pierwszych 10 domów zbudowanych na osiedlu Ziegelei Barade (obecnie ul. Kasprowicza).

1936

Wmieście mieszkało 2.717 mieszkańców, 2.185 katolików i 517 ewangelików.

Spółka LIGNOSE rozpoczęła rozbudowę lontowni w Złotym Stoku.Do końca 1938 roku przebudowano budynek główny, zbudowano nową kotłownię oraz obiekty socjalne i biura. Zainstalowano też 2 nowe przędzarki w budynku produkcyjnym.

Od 1908 roku wydobyto z kopalni 727.607 ton rudy, w zakładzie wzbogacania otrzymano z niej 122.044 ton koncentratu, który zawierał 48.480 ton arsenu i 2.366 kg złota (3.3 g w 1 tonie rudy i 19,4 g w 1 tonie koncentratu).

Pastorem w kościele ewangelicki, (do 1942 roku) został Ulrych Koch.

1937

W mieście oddano do eksploatacji nowoczesną mleczarnię.

W hucie Güttlera uruchomiono instalację do wzbogacania rudy metodą flotacyjną. Pozwalała ona otrzymywać bogate koncentraty ze szlamów i odpadów po wzbogacaniu rudy na stołach potrząsalnych. Wcześniej wylewano je do stawów osadowych.

1938

13 marca mieszkańcy Złotego Stoku dowiedzieli się z radia, ze niemieckie oddziały
wkroczyły do Czech. Sąsiadujące ze Złotym Stokiem ziemie nazwane „Sudetentland”
zostały włączono do Niemiec. Mieszkańcy miasta mogli już bez żadnych przeszkód pić
wino w ulubionej winiarni „Gucke”, zbudowanej (pod koniec XVIII wieku) tuż za granicą (nad „Bajcerówką”). Obok niej prowadziła „stara” droga do Lądka przez Orłowiec i nie istniejące już osady: Tannzapfen (Jedlovec) i Rosenkranz (Růženec).

15 maja 1938 roku zamordowany został Wilhelm Güttler. Zabili go naziści, w zakładzie leczniczo-opiekuńczym w Langenhorn k/ Hamburga. Trumna z jego ciałem została złożona w rodzinnym mauzoleum na złotostockim cmentarzu obok trumny jego małżonki Louise z domu Behhrens, zmarłej w 1936 roku.

Padające przez 4 dni deszcze spowodowały, w dniu 25 sierpnia, powódź w mieście.

Koncern Lignose Sprengstoffwerke ukończył budowę nowej lontowni w |Mąkolnie. Było w niej 16 przędzarek, które wytwarzały 36 km sznura lontowego w ciągu 8 godzinnej zmiany.

Na linii kolejowej ze Złotego Stoku do Kamieńca rozpoczął kursowanie lekki wagon z silnikiem spalinowym do przewozu pasażerów.

We wrześniu uroczyście obchodzono 375 rocznicę istnienia Związku Strzeleckiego.

1939

W dniu 1 września Niemcy napadły na Polskę. Wybuchła II-ga wojna światowa. Do końca tej wojny na jej frontach zginęło 61 żołnierzy pochodzących z Reichenstein.

Złoty Stok ma powierzchnię 6 km2 i liczy 2616 mieszkańców.

W hucie arsenu wyprodukowano 1610 ton arszeniku.

W fabryce prochów i lontów w Mąkolnie i Złotym Stoku wprowadzono pracę w ruchu ciągłym (dotychczas pracowano na jedną zmianę przy produkcji prochów i dwie zmiany przy produkcji lontów). Pracowało w niej 234 pracowników, w tym 87 kobiet.

1940

Miasto liczy 3110 mieszkańców.

1941

Huta wyprodukowała w ciągu tego roku 1842 ton arszeniku, a w następnym już 2400 ton.

Dr Archim von Arnim zostaje proboszczem kościoła katolickiego.

1942

Na potrzeby militarne zdjęto i wywieziono do huty w Hamburgu dzwony z wieży kościoła ewangelickiego. Jeden z nich odlany w 1673 roku, o wadze 190 kg przetrwał wojnę. Obecnie wisi on na wieży kościoła ewangelickiego w Remsfeld w Niemczech.

1943

Pastorem kościoła ewangelickiego zostaje Hans-Jurgen Moller.

29 grudnia zmarł w wieku 89 lat Ludwig Schneider. Architekt i budowniczy ponad 50 kościołów, głównie na Górnym Śląsku (bazylika św. Antoniego w Rybniku, kościół WNMP w Chorzowie, 3 kościoły w Katowicach i inne). Budował je również w Brandenburgii, a nawet w Danii. Kościoły projektował w stylu neogotyckim i neoromantycznym. W Złotym Stoku spędził ostatnie lata życia i został pochowany na miejscowym cmentarzu.

1944

Fabryka prochów i lontów spółki „Lignose” zatrudniała w zakładach w Mąkolnie i Złotym Stoku 341 osób, w tym 217 kobiet i 58 wywiezionych na roboty obcokrajowców (w tym 13 Polaków). W ciągu jednego miesiąca w Mąkolnie produkowano 93 tony czarnego prochu ( 63 tony kruszącego dla kopalń i 5 ton dla wojska), a obie lontownie wytwarzały 3.000 km lontów, w tym: 1.360 km lontu dla kopalni i 620 km dla wojska.

Do końca tego roku w kopalni "Reicher Trost należącej do Gütllerów (od 1883 roku)
wydobyto około 1,1 mon ton rudy, z której wyprodukowano około 100 tys, ton arszeniku i 2,4 tony złota.

1945

W styczniu przez Złoty Stok przechodziły grupy pędzonych przez SS-manów więźniów, w tzw. „Marszach Śmierci”. Szli zmarznięci, wygłodzeni, skrwawieni, często boso, przez wrogi kraj, gdzie nikt nie udzielił im pomocy. Nocowali w śniegu, czasem w pustej stodole lub w lesie. Pędzono ich z obozu Auschwitz – Birkenau do obozu Gross-Rosen. Tych, którzy upadli oprawcy zabijali uderzeniem kolby karabinu w kark. Ciała zostawiali na polach wzdłuż drogi, gdzie miejscowi je zakopywali.

W marcu przez miasto przechodziły, w kierunku Kłodzka, oddziały z Grupy Armii Feldmarszałka Ferdinanda Schörnera.

W mieście schroniło się wielu uciekinierów z miast zajmowanych przez Rosjan, najwięcej było wśród nich mieszkańców Wrocławia.

Przymusowi robotnicy i jeńcy dowożeni z Kłodzka wykopali, na zboczach otaczających Złoty Stok gór: okopy, bunkry i stanowiska artyleryjskie. Ciągnęły się one od Góry Sołtysiej poprzez Krzyżową, Krowią i Haniak. Pod szczytem G.Sołtysiej przygotowano stanowisko dowodzenia.

Na miasto spadły 3 bomby, które wybuchły w parku, w basenie i na łące nie czyniąc żadnej szkody.

Pod koniec kwietnia Burmistrz Franz Borsutzki uciekł z miasta. Zastąpił go Hubert Nolden.

Wg stanu na dzień 5 maja w mieście przebywało 4217 mieszkańców i uciekinierów.

8 maja o godzinie 5 rano zaczęły bić dzwony w kościołach, do nich dołączył się dźwięk syren fabrycznych obwieszczając mieszkańcom miasta koniec wojny - kapitulację Niemiec. W mieście przerażenie i panika. Część mieszkańców uciekła do lasu aby ukryć się przed Rosjanami. Na ratuszu zawisła biała flagę a na domach prześcieradła.